Προγραμματισμός, Ανάπτυξη και Διαχείριση του Χώρου: Θεωρίες και Πρακτικές
Εξάμηνο: 1o | Υποχρεωτικό | ECTS: 7.5
Κατεύθυνση: Χωρικές Πολιτικές και Ανάπτυξη στην Ευρώπη
Διδάσκων: Γιώργος Βελεγράκης
Αντικειμενικός Στόχος Μαθήματος
Στόχoι του μαθήματος είναι:
i) να παρουσιαστούν οι βασικές θεωρίες, προσεγγίσεις, εργαλεία και θεσμοί του προγραμματισμού για την ανάπτυξη του χώρου,
ii) να γίνει σε βάθος προσέγγιση και ανάλυση των χωρικών πολιτικών που αναπτύχθηκαν διαχρονικά στο ελληνικό πλαίσιο,
iii) να μελετηθούν οι χωρικές «δεσμεύσεις» και «δυνατότητες» όπως αυτές προκύπτουν από το ευρωπαϊκό -αλλά και διεθνές- πλαίσιο,
iv) να προσεγγιστεί συνολικά το ζήτημα της χωρικής ανάπτυξης -στο επίπεδο του προγραμματισμού- και συνεπακόλουθα αυτό της άνισης γεωγραφικής ανάπτυξης και χωροκοινωνικής δικαιοσύνης,
v) να κατανοηθούν οι πολλαπλές και συσχετιζόμενες κλίμακες του προγραμματισμού και της ανάπτυξης του χώρου,
vi) να προσεγγιστούν κριτικά οι πρακτικές τόσο του κράτους και των διεθνών οργανισμών -π.χ. ΕΕ, Παγκόσμια Τράπεζα, ΟΗΕ- όσο και των διαφόρων κοινωνικών ομάδων όπως αυτές εκφράζονται μέσα από την προσπάθεια «διεκδίκησης του χώρου»,
vii) να συζητηθεί η σχέση χωρικού προγραμματισμού κα περιβαλλοντικών ερωτημάτων με έμφαση στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και
viii) να παρουσιαστεί και σχολιαστεί η χρήση νέων τεχνολογιών (με έμφαση στην εισαγωγή των μεγάλων δεδομένων) και η συμβολή τους στον προγραμματισμό του χώρου.
Περιεχόμενα Μαθήματος
Ο προγραμματισμός δεν αποτελεί μια ουδέτερη, τεχνοκρατική διαδικασία μέσω της οποίας υποτίθεται ότι αριστοποιούνται οι επιλογές. Εδώ αναφύονται ερωτήματα όπως πχ. Πως εμφανίζεται ένα πρόβλημα προγραμματισμού για την ανάπτυξη του χώρου, από ποιους/ες και με ποια διαδικασία επιλύεται ένα πρόβλημα χωρικής ανάπτυξης. Η διαφοροποιημένη «κατασκευή/προσέγγιση» των παραπάνω ερωτημάτων από συγκρουόμενα συμφέροντα, μικρές και μεγάλες εξουσίες και από τους πολίτες, συγκροτεί το αντιφατικό και εξόχως πολιτικό (με την ευρεία έννοια του όρου) πεδίο του προγραμματισμού για την ανάπτυξη του χώρου. Η Ευρώπη αποτελεί ένα προνομιακό εργαστήριο συγκρότησης θεωριών και υλοποιημένων εφαρμογών χωρικής ανάπτυξης σε πολλές κλίμακες, από την αστική μέχρι τη διεθνική. Ιδιαιτέρως μετά το 2009 και την πολύμορφη κρίση την οποία αντιμετωπίζει η Ευρώπη με τα καταστροφικά αποτελέσματα στον Ευρωπαϊκό Νότο, στο μάθημα θα γίνει συζήτηση για το πώς η κρίση επηρέασε τις θεωρίες ανάπτυξης και προγραμματισμού και τις οδήγησε και αυτές σε βαθιά κρίση.
Επιπλέον, στον χωρικό προγραμματισμό, σήμερα, και λόγω της τρέχουσας κλιματικής και περιβαλλοντικής κρίσης έχουν προστεθεί κάποια νέα, «ακανθώδη» ερωτήματα που αξίζει να μελετηθούν:
Πρώτον, το περιβαλλοντικό ζήτημα, έχει εισέλθει σχετικά «βίαια» στον δημόσιο διάλογο και συνεχώς αναζητεί διερεύνηση τόσο στο επιστημονικό όσο και στο κοινωνικοπολιτικό/οικονομικό πεδίο. Τα περιβαλλοντικά ερωτήματα είναι κατεξοχήν χωρικά ερωτήματα και συνεπώς είναι κρίσιμο να μελετηθεί πως επηρεάζουν -και με τη σειρά τους επηρεάζονται- από τον προγραμματισμό του χώρου. Συνεπώς, προτείνεται στο πλαίσιο του μαθήματος να δοθεί έμφαση σε αυτά: Πώς οι σύγχρονες αναπτυξιακές πρακτικές επιδρούν στο περιβάλλον; Αντιστρόφως, ποιές είναι οι δεσμεύσεις που επιφέρουν στον χωρικό προγραμματισμό οι πολιτικές βιωσιμότητας και προστασίας του περιβάλλοντος; Ποιοι είναι οι νέοι περιβαλλοντικοί θεσμοί, ποιά -χωρικά- εργαλεία αξιοποιούν και ποιες οι πολιτικές τους; Πώς η τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη -ως μέρος του προγραμματισμού για την ανάπτυξη του χώρου- αλληλεπιδρά με τα περιβαλλοντικά ζητήματα;
Δεύτερον, Ιδιαίτερο βάρος πρέπει να δοθεί ιδιαίτερα στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής ως μέρος της περιβαλλοντικής προβληματικής. Είναι γεγονός ότι οι αναπτυξιακές και οικονομικές πολιτικές εντός της ΕΕ τα τελευταία χρόνια έχουν ως βασικό άξονα το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Εστιάζουν σε πολιτικές βιωσιμότητας, μετριασμού και προσαρμογής τόσο των περιφερειών όσο και των πόλεων. Αναπτύσσεται ένα νέο πλήθος εργαλείων και δεικτών για «ανθεκτικότητα», προσαρμογή κλπ που αξίζει να μελετηθεί σε βάθος, σε συνδυασμό με τις χωρικές πολιτικές.
Τέλος, ένα επιπλέον κομβικό ζήτημα, όχι άμεσα συνδεδεμένο με το περιβάλλον, είναι η συμβολή -αρνητική και θετική- της τεχνολογίας στον χωρικό προγραμματισμό. Η χρήση νέων τεχνολογιών, και ειδικά η είσοδος των μεγάλων δεδομένων, θεωρώ πως έχει δημιουργήσει ένα σημαντικά διαφορετικό πλαίσιο για τις χωρικές πολιτικές. Η πρόσβαση σε πλήθος διαφορετικών δεικτών και δεδομένων για τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες, επηρεάζει τελικά και τη διαμόρφωση των πολιτικών. Λαμβάνοντας αυτά υπόψη και αξιοποιώντας τη συμβολή άλλων πεδίων όπως είναι η Ιστορία της Τεχνολογίας και το STS (Science, Technology, Society), αξίζει να γίνει μια κριτική προσέγγιση της συσχέτισης τεχνολογίας και χωρικού προγραμματισμού.
Διδασκαλία – Αξιολόγηση
Κύκλος διαλέξεων από τον διδάσκοντα και ένα ευρύ δίκτυο επιστημόνων και ερευνητών/τριών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Παράδοση γραπτών εργασιών κατά τη διάρκεια του εξαμήνου με βάση τις διαλέξεις και την αντίστοιχη βιβλιογραφία.
Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών
Κατεύθυνση Α’
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ
1o Εξάμηνο | Χειμερινό
- Περιβαλλοντικοί Kίνδυνοι και Aσφάλεια | Υ | 7,5
- Φυσικές Διεργασίες, Κίνδυνοι και Καταστροφές | Υ | 7,5
- Τρωτότητα και Διακινδύνευση: Πρόληψη και Ετοιμότητα | Υ | 7,5
- Κοινωνικές και Οικονομικές Επιπτώσεις των Καταστροφών | Ε | 7,5
- Μέθοδοι Επιστημονικής Έρευνας στη Γεωγραφία | Ε | 7,5
- Θεσμοί και Πολιτικές Ασφάλειας στον Ευρωπαϊκό Χώρο | Ε | 7,5
2o Εξάμηνο | Εαρινό
- Σχεδιασμός Έκτακτης Ανάγκης | Υ | 7,5
- Σχεδιασμός Αποκατάστασης και Ανασυγκρότησης | Υ | 7,5
- Φυσικοί Κίνδυνοι στην Παράκτια Ζώνη | Ε | 7,5
- Τοπική Βιώσιμη Ανάπτυξη: Προγράμματα και Κοινωνικές Αντιστάσεις | Ε | 7,5
- Εφαρμογές Γεωπληροφορικής στη Διαχείριση Καταστροφών | Ε | 7,5
- Εφαρμοσμένη Χωρική Ανάλυση | Ε | 7,5
- Διακυβέρνηση Περιβαλλοντικών Κινδύνων | Ε | 7,5
3o Εξάμηνο | Χειμερινό
- Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία | Υ | 30
Κατεύθυνση B’
ΧΩΡΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
1o Εξάμηνο | Χειμερινό
- Μέθοδοι Επιστημονικής Έρευνας στη Γεωγραφία | Υ | 7,5
- Προγραμματισμός, Ανάπτυξη και Διαχείριση του Χώρου: Θεωρίες και Πρακτικές | Υ | 7,5
- Γεωγραφίες της Παγκοσμιοποίησης | Υ | 7,5
- Μεταναστευτική Πολιτική και Μεταναστευτικές Ροές | Ε | 7,5
- Θεσμοί και Πολιτικές Ασφάλειας στον Ευρωπαϊκό Χώρο | Ε | 7,5
- Ζητήματα Ανισοτήτων και Κοινωνικού Διαχωρισμού στις Ευρωπαϊκές Πόλεις | Ε | 7,5
2o Εξάμηνο | Εαρινό
- Αστική Ανάπτυξη και Πολιτικές Αναδιάρθρωσης | Υ | 7,5
- Περιφερειακή Ανάπτυξη και Πολιτικές | Υ | 7,5
- Ανάπτυξη και Αναδιάρθρωση της Ευρωπαϊκής Υπαίθρου | Ε | 7,5
- Τοπική Βιώσιμη Ανάπτυξη: Προγράμματα και Κοινωνικές Αντιστάσεις | Ε | 7,5
- Εφαρμοσμένη Χωρική Ανάλυση | Ε | 7,5
- Δημογραφικές Προκλήσεις και Προοπτικές | Ε | 7,5
- Μέθοδοι Περιφερειακής Ανάλυσης με Έμφαση στη Χωρική
Οικονομετρία | Ε | 7,5 - Δια-εθνισμός και Ειδικά Θέματα Ανθρώπινης Γεωγραφίας | Ε | 7,5
3o Εξάμηνο | Χειμερινό
- Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία | Υ | 30
Κατεύθυνση Γ’
ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ
1o Εξάμηνο | Χειμερινό
- Μέθοδοι Επιστημονικής Έρευνας στη Γεωγραφία | Y | 7,5
- Εφαρμοσμένη Ανάλυση Γεωγραφικών Δεδομένων με την Αξιοποίηση ΣΓΠ | Y | 7,5
- Ειδικά Θέματα Τηλεπισκόπησης | Y | 7,5
- Χωρικές Βάσεις Δεδομένων | Y | 7,5
2o Εξάμηνο | Εαρινό
- Ερευνητικά Θέματα στη Γεωπληροφορική (Σεμινάριο) | Y | 7,5
- Προγραμματισμός Ανάλυσης Χωρικών Δεδομένων | Ε | 7,5
- Γεωμοντελοποίηση | E | 7,5
- Εφαρμογές Γεωπληροφορικής στη Διαχείριση Καταστροφών | E | 7,5
- Εφαρμοσμένη Χωρική Ανάλυση | E | 7,5
- Μέθοδοι Περιφερειακής Ανάλυσης με Έμφαση στη Χωρική Οικονομετρία | E | 7,5
- Ειδικά Θέματα Εφαρμοσμένης Γεωπληροφορικής στο Γεωπεριβάλλον | E | 7,5
3o Εξάμηνο | Χειμερινό
- Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία | Y | 30
Τελευταίες Ανακοινώσεις – Νέα
Διεύθυνση
Τμήμα Γεωγραφίας
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Λεωφ. Ελ. Βενιζέλου, 70
GR-176 76 Καλλιθέα | Αθήνα
Στοιχεία Επικοινωνίας
Γραμματεία Προπτυχιακού:
t: +30 210 95 49 150
t: +30 210 95 49 151
f: +30 210 95 49 376
E-mail: geosec@hua.gr
Γραμματεία Μεταπτυχιακού:
t: +30 210 95 49 325
f: +30 210 95 49 376
E-mail: geosecpost@hua.gr
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Ο παρακάτω δεσμός οδηγεί στον μητρικό ιστότοπο του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου.